Etalagebenen is de volksterm voor ‘claudicatio intermittens’. De oorzaak hiervan is de aandoening perifeer arterieel vaatlijden (PAV). Bij deze aandoening zijn de slagaders in de benen vernauwd, waardoor te weinig zuurstof naar de spieren wordt aangevoerd. Hierdoor ervaart men krampachtige pijn of een doof gevoel in het been tijdens en na inspanning. Deze pijn treedt vaak op in de kuiten, maar kan ook in de bovenbenen of bilspieren optreden. Na rust verdwijnt de pijn, vanwaar de term etalagebenen: patiënten proberen de pijn te maskeren door noodgedwongen de etalage van een winkel te bekijken. In Nederland wordt geschat dat ruim 19% van de 55-plussers lijdt aan een vorm van PAV.
Etalagebenen worden veroorzaakt door slagaderverkalking (ofwel atherosclerose). Bij slagaderverkalking worden de wanden stugger en dikker, waardoor vernauwingen optreden. Deze verdikkingen, ook wel plaques genoemd, worden veroorzaakt door een opeenhoping van gladde spiercellen en cholesterol. Door de vernauwing in de slagaders van en naar de benen, gaat het bloed trager stromen en ontstaat er een zuurstoftekort in de beenspieren bij inspanning. Hierdoor ontstaan de klachten in de benen bij etalagebenen. Slagaderverkalking is in principe een ouderdomsziekte. Het verloopt geleidelijk, waardoor de meeste mensen er pas op latere leeftijd last van krijgen. Het verkalken van de slagaders kan echter sterk versneld optreden door een aantal factoren als roken, een te hoog cholesterolgehalte (en ongezonde voeding), te weinig lichaamsbeweging en diabetes mellitus.
Alhoewel de slagaders in de benen in het geval van etalagebenen zijn verkalkt, betekent dit niet dat de overige slagaders in het lichaam niet zijn aangetast. Slagaderverkalking wordt daarom ook wel een systeemziekte genoemd: alle slagaders in het lichaam kunnen worden getroffen. Zo kunnen bijvoorbeeld de kransslagaders, die het hart van bloed voorzien, en de halsslagaders, die de hersenen van bloed voorzien, zijn aangetast. Dit kan leiden tot verschillende uitingsvormen en klachten, maar de onderliggende oorzaak is identiek: het dichtslibben van de slagaders.
Het stellen van de diagnose etalagebenen bestaat uit een aantal (kleine) onderzoeken. De arts zal beginnen met een lichamelijk onderzoek, waarbij een vergelijking wordt gemaakt tussen het aangedane en niet-aangedane been. Hierbij wordt onder meer gekeken naar kleurverandering en -verschil, temperatuurverschil, beharing en nagels. Daarnaast zal de arts controleren of de slagaders voelbaar kloppen (pulsaties).
Wanneer de arts, aan de hand van het lichamelijk onderzoek, etalagebenen vermoedt, zal vervolgens een eenvoudig onderzoek worden uitgevoerd: het meten van de enkel-arm index. Dit onderzoek kan ofwel door de huisarts zelf worden uitgevoerd, als ook door een vaatlaborant in het vaatlaboratorium van een ziekenhuis. De huisarts zal in beide gevallen de resultaten ontvangen en aan de hand hiervan de vervolgstappen bespreken met de patiënt. De enkel-arm index wordt bepaald door de bloeddruk in de armen en enkels te meten, tijdens rust en (afhankelijk van de situatie) ook na inspanning op een loopband. Voor het bepalen van de bloeddruk worden manchetten om de armen en enkels geplaatst, die worden opgepompt. De huisarts of vaatlaborant luistert met behulp van geluidsgolven naar de bloeddoorstroming. Vervolgens lopen de manchetten langzaam leeg en wordt de bloeddruk gemeten. De verhouding tussen de bloeddruk in de armen en enkels (de enkel-arm index) wordt aan de hand van deze meting bepaald, waardoor de definitieve diagnose kan worden vastgesteld.
De eerste keus behandeling bij etalagebenen is gesuperviseerde looptherapie en leefstijlbegeleiding. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat gesuperviseerde looptherapie leidt tot een verbetering in loopafstand, die vergelijkbaar is met de verbetering die behaald wordt middels een invasieve behandeling (‘dotter’ of een bypass operatie). Daarnaast verbetert de kwaliteit van leven en algemene conditie van patiënten, door de actievere leefstijl. Ook zijn er minder risico’s, zoals een infectie, verbonden aan gesuperviseerde looptherapie t.o.v. een invasieve behandeling. Tachtig procent van de patiënten met etalagebenen zijn dan ook tevreden met deze fysiotherapeutische behandeling en hoeven vervolgens geen invasieve behandeling meer te ondergaan.
Een traject gesuperviseerde looptherapie en leefstijlbegeleiding begint met een ‘intake’-gesprek bij de fysiotherapeut. Tijdens dit gesprek worden de klachten en beperkingen in bewegingsmogelijkheden besproken. Ook zal de maximale loopafstand en conditie worden bepaald middels een loopbandtest of een andere aangepaste test. Gedurende het traject zal deze test meerdere malen worden herhaald om de vooruitgang te kunnen bepalen. Op basis van de resultaten van de looptest en het klachtenpatroon stelt de therapeut samen met de patiënt een persoonlijk trainingsschema op. De eerste weken is dit schema zeer intensief, zo’n 2 tot 3 trainingen per week. Het trainingsschema bestaat niet alleen uit lopen, maar ook uit fietsen, spierversterkende oefeningen en indien nodig aanpassing van het looppatroon. Gaandeweg wordt de begeleiding afgebouwd en dient de patiënt zelfstandig te gaan trainen. Dit zelfstandig trainen gaat volgens een vooraf opgezet trainingsschema. Bekijk de onderstaande animatie voor meer informatie over een traject gesuperviseerde looptherapie.
Gedurende het traject zal de therapeut ook aandacht besteden aan leefstijlfactoren, zoals roken en een gezonde voeding. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat het stoppen met roken en gezonde voeding de klachten kunnen verminderen. Om de behaalde resultaten te behouden is het uitermate belangrijk om het trainingsschema, dat samen met de therapeut is opgesteld, te onderhouden. Ook dient een gezonde leefstijl te worden ontwikkeld. Ook na het behandeltraject is het belangrijk om een gezonde leefstijl en actieve leefstijl te behouden, anders kunnen de verkregen resultaten verloren gaan.
LET OP: Tijdens het lopen kan pijn worden ervaren. Om effectief te trainen, is het belangrijk om ‘door de pijn heen te lopen’. Dit is niet schadelijk voor het lichaam en verergert de aandoening niet.
Een traject gesuperviseerde looptherapie en leefstijlbegeleiding kan tot 1 jaar duren. Bij het merendeel van de patiënten is na het traject geen verdere ingreep nodig en zijn ze tevreden over de resultaten.
Om na het traject de behaalde resultaten te behouden, is het van uitermate belang om dagelijks te wandelen en gezond te blijven leven. Lopen en fysieke activiteit moet daarom worden ingepast in het dagelijks leven. Wanneer een patiënt na een GLT-traject ophoudt met dagelijks wandelen en gezond leven, kunnen de oude klachten terugkeren. Via de Hart & Vaatwijzer van Harteraad wordt een overzicht van beweeglocaties aangeboden om veilig in de omgeving te sporten of wandelen.
Vanaf 1 januari 2017 worden 37 behandelingen gesuperviseerde looptherapie (GLT) bij een ClaudicatioNet therapeut uit de basisverzekering vergoed voor patiënten met claudicatio intermittens (etalagebenen), die een verwijzing van de huisarts of specialist hebben. Dit wil zeggen dat deze groep patiënten geen aanvullende verzekering nodig heeft om een traject fysiotherapie vergoed te krijgen. Uit de basisverzekering worden 37 behandelingen fysiotherapie gedurende de periode van 1 jaar vergoed.
De zorgkosten voor een traject gesuperviseerde looptherapie bij etalagebenen zijn niet uitgezonderd van het eigen risico. Het eigen risico bedraagt €385,- (indien men niet gekozen heeft voor een vrijwillige verhoging). De eerste €385,- die aan zorgkosten gemaakt wordt (voor zover die kosten niet van het eigen risico zijn uitgezonderd), zijn dus voor rekening van de patiënt.
Indien de 37 behandelingen uit de basisverzekering gebruikt zijn en het traject gesuperviseerde looptherapie nog niet is afgesloten, kan men gebruik maken van de aanvullende verzekering mits deze is afgesloten.
LET OP: Neem bij vragen of onduidelijkheden contact op met de zorgverzekeraar.
